H διατροφή στη Μάνη στην αρχαιότητα έως σήμερα

 Ένα από τα αρχαιότερα φαγητά των αρχαίων Σπαρτιατών ήταν ο μέλανας ζωμός που όπως γνωρίζουμε ήταν φτιαγμένος από κρέας και αίμα χοίρου, ξύδι και σιτάρι ή κριθαρένιο ψωμί.

Στην Ιλιάδα επίσης αναφέρεται η Μέσα Μάνη ως τόπος που

αφθονούν τα τρυγόνια:

Έστειλεν άνδρες η κλειστή στα όρη Λακεδαίμων,

η Μέσσ΄η πολυτρύγονη , η Σπάρτη και η Φάρις,

οι Βρυσειές, οι Αιγειές οι πάντερπνες Αμύκλες,

το Έλος, χωρ΄ακρόγιαλη, ο Οίτυλος και ο Λάας.

(Ιλιάδα-ραψωδία Β΄)

Κι ακόμα κατά τον Ομηρικό Ύμνο στο Ταίναρο βοσκούσαν «βαθύριχα μήλα» αιγοπρόβατα.

Η Βυζαντινή κουζίνα κατέχει ένα ικανό μερίδιο στη διατροφή των Μανιατών.Τόσο στα έθιμα, όσο και σε φαγητά αλλά και τις ονομασίες σκευών, συνταγών και πρακτικών /παρασκευών, οι οποίες είναι ίδιες και απαράλλαχτες και με την ίδια σημασία μέχρι σήμερα.Το κανίσκι, το σφουγγάτο, οι σαμουσάδες, η κρισάρα, το οινομέλι, το παστέλι, ο πασπαλάς, προέρχονται από εκείνη την εποχή.

Στη Μάνη κάθε νοικοκυριό παλαιότερα διέθετε χερόμυλο με τον οποίο άλεθαν τα δημητριακά και τα κουκιά.Η εργασία αυτή ήταν αποκλειστικά γυναικεία και γινόταν συνήθως τα βράδια με το λιχνάρι.Γυρνώντας τον μύλο ακούγονταν οι επιμύλιες ωδές-προοίμια μοιρολογιών:

Άλεθε , βρε μαυρόμυλε,

κάνε τ΄αλεύρια σου καλά,

να μην τα κάνεις στρογγυλά,

γιατί τα θέω πασπαλά….

όπως ακριβώς οι αρχαίες επιμύλιες ωδές: «της ξένης ήκουον αδούσης προς την μύλην: άλει, μύλα, άλετ» Πλουτ. σελ.157, Ε΄

Η ισορροπημένη διατροφή των Μανιατών τους χάριζε υγεία και μακροζωϊα.

Ο πολυταξιδεμένος Ελληνολάτρης Πάτρικ Λη Φέρμορ έγραψε: «Δίπλα στη στάση του λεωφορείου καθόταν ένας γέρος , με τα χέρια του σταυρωμένα πάνω στη λαβή της μαγκούρας του, και απολάμβανε το λυκόφως.

«Βλέπετε αυτό το γέρο;» ψιθύρισε ο οδηγός μας.»Πόσω χρονώ τον κάνετε;»

«Ογδόντα; Ογδονταπέντε;»

«Είναι εκατόν είκοσι επτά».

Ο γέρος το επιβεβαίωσε με τα γυμνά του ούλα συνοδεύοντας την κατάφαση του μ΄ένα αυτάρεσκο κρυφό γέλιο. Πατρικ Λη Φέρμορ, Μάνη, 1954.

Φτάνοντας στον 21ο αιώνα θα αναφερθούμε στην υπεραιωνόβια Ζαχαρούλα Φουντέα από την Καρδαμύλη η οποία έφτασε και πέρασε τα 118 έτη ζωής έχοντας πλήρη διαύγεια πνεύματος.

Και μιας και μιλάμε για πνεύμα ας αναφερθούμε σε ανθρώπους του πνεύματος και της διανόησης οι οποίοι είδαν την τροφή κάπως έτσι:

Ο Νίκος Καζαντζάκης ήταν πάντα λιτοδίαιτος. Κατά την παραμονή του στη Μάνη του μαγείρευαν πράσινα φασολάκια που τ΄αγαπούσε πολύ, σαλάτες, λάχανα άγρια, φρούτα και σμιγαδερό παξιμάδι (από ανάμεικτο σταρένιο και κρίθινο αλεύρι). Όταν κάποιος ντόπιος φίλος είπε στον Καζαντζάκη ότι δεν έκανε καλά που έτρωγε τόσο λίγο, εκείνος απάντησε:

-Δεν θέλω να είμαι δούλος της σάρκας μου. Θέλω να είμαι λεύτερος.Μάχουμαι την ύλη να την κάνω πνεύμα!

Ο Νικηφόρος Βρεττάκος αγαπούσε πολύ τις φυτικές τροφές, τα κηπευτικά, τα όσπρια και περίμενε κάθε χειμώνα με ανυπομονησία να παραλάβει το ελαιόλαδο από τις ελιές του στην Πλούμιτσα, καθώς και τις επιτραπέζιες ελιές που αγαπούσε πολύ.

Ο Γιάννης Ρίτσος μεγαλωμένος κοντά στη θάλασσα, μέχρι τα πρώτα εφηβικά του χρόνια στο Γύθειο (η μητέρα του ήταν Βουζουνάρα από το Γύθειο, από τη Λάγια η καταγωγή του πατέρα του, στη Μονεμβάσια η κατοικία τους) , αγαπούσε πολύ τα ψάρια και τα απολάμβανε ψητά, σκέτα, χωρίς τίποτα, για να μη χάνεται η γεύση τους και ν΄απολαμβάνει τη νοστιμιά καθώς έλεγε.

Πηγή : «Η Παραδοσιακή διατροφή στη Μάνη. Ελένη Τζικάκου»

Παραδοσιακή Διατροφή στη Μάνη.Ελένη Τζικάκου. Εκδόσεις: Αδούλωτη Μάνη.Γ.Π.Δημακόγιαννης

Εκδόσεις: «Αδούλωτη Μάνη».Γ.Π.Δημακόγιαννης