"Ζ΄αγαπού μ΄αγροικάς"; Λέξεις και φράσεις μανιάτικες που… σβήνουν στο πέρασμα του χρόνου.

 

 Ζ΄αγαπού μ΄αγροικάς»; Λέξεις και φράσεις μανιάτικες που… σβήνουν στο πέρασμα του χρόνου.

Στην Ελλάδα όπως όλοι γνωρίζουμε το λεξιλόγιο που χρησιμοποιούμε όταν θέλουμε κάτι να πούμε είναι πολύ ευρύ.’Εχει δηλαδή και άλλα όπως λέμε συνώνυμα.

Π.χ την λέξη σταχτοδοχείο, μπορούμε να την αναφέρουμε και ως τασάκι. Το αυτοκίνητο το αναφέρουμε και ως αμάξι.Την μοτοσυκλέτα την λέμε και μηχανάκι κ.α. Αυτά σε ότι αφορά τα κοινώς λεγόμενα.

Σε κάθε περιοχή όμως της χώρας μας, υπάρχουν και οι ντόπιες λέξεις που όταν τις ακούμε πολλές φορές δεν τις καταλαβαίνουμε, παρότι μιλούμε την ίδια γλώσσα.Είναι αυτό που λέμε ιδιωματισμοί οι οποίοι υπάρχουν σε κάθε τόπο.Εμείς ασφαλώς δεν τις καταλαβαίνουμε, αλλά οι ντόπιοι συνεννοούνται πλήρως.

Κάπως έτσι συμβαίνει και στη Μάνη.Πόσοι δεν θυμόμαστε την Γιαγιά μας ή τον Παππού μας ή ακόμα και την Μητέρα μας ή τον Πατέρα μας, όντας γεννημένοι και μεγαλωμένοι στη Μάνη, πολλές φορές να μιλούν βαριά μανιάτικα και να μην τους καταλαβαίνουμε σε σημείο τέτοιο που κρυμμένοι (παιδιά τότε) πίσω από τις πιθάρες κρυφογελούσαμε!!

Ας δούμε μερικές χαρακτηριστικές λέξεις οι φράσεις που ακούγοντας τες θυμίζουν νοσταλγικά τους δικούς μας αν και πολλές τις χρησιμοποιούμε και μεταξύ μας:

Κορώνα μου: Η πιο χαρακτηριστική προσφώνηση στη Μάνη!Και το όνομα να μην γνώριζε αυτού που υποδεχόταν κάποιος  , με την λέξη κορώνα μου λύνονταν για την ώρα το πρόβλημα!!Κορώνα= στολίδι μου, κόσμημα μου , ομορφιά μου.Στις γυναίκες βέβαια ίσχυε το κορωνίτσα μου με την ίδια ασφαλώς έννοια.Πολλοί τη λέξη αυτή την συσχετίζουν με την ύπαρξη του Βασιλέως (και την κορώνα του) που στη Μάνη είχε και έχει πολλές συμπάθειες. Πρόκειται όμως και για αρχαία λέξη που χρησιμοποιήθηκε και στην Λατινική, αν και μεταξύ μας στην Μάνη χρησιμοποιήθηκε μάλλον από την πρώτη εκδοχή.

κοτρωνιά: Το χρησιμοποιούσαν όταν απειλούσαν για χτύπημα με κοτρώνα. «Να φάεις μια κοτρωνιά στο κεφάλι να ζε που εγώ, που κάνεις ότι τα ξέρεις όλα!!»Είχε μάλλον αλληγορική έννοια , τύπου απειλής και μόνο.

καζίκα: Συναντάμε τις λεγόμενες καζίκες και στα λαγκάδια. Είναι αυτά τα ψηλά σαν παλούκια (φυτά;)  εύθραστα όμως και που δεν δημιουργούν περαιτέρω προβλήματα. Παιδιά όταν ήμασταν τα κόβαμε και παίζαμε πηγαίνοντας για το χωράφι.

καταπά: Έλα εδώ! Ποιός δεν έχει ακούσει στη Μάνη τη φράση «έλα κορώνα μου καταπά» δηλαδή έλα προς τα εμένα.Την ίδια έννοια έχει και το έλα πα!!

καμπώνομαι: Σημαίνει σιωπώ. «Καμπώσου μωρή που νομίζεις ότι τα ξέρεις ούλα»!!Δηλαδή σώπασε.

κρόου: Σημαίνει κουτουπώνω , χτυπώ!»Κρόου την πόρτα και δεν ανοίγει κανείς«!!»Τον έκρουα μέχρι το βράδυ μα δεν καταλάβαινε τίποτα»!! Τον μάλωνα, τον έδερνα.

κακοπάτζαλος: Εκείνος που είναι αδέξιος στη συμπεριφορά. «Καλός είναι τούτος μα κακοπάτζαλος«.Δηλαδή ακοινώνητος.

καλεστική: Είναι η φράση που χρησιμοποιούν για κάλεσμα σε ένα χαρμόσυνο κυρίως γεγονός όπως γάμος, η αρραβώνας.

ιχιτά μου (δύσκολο και να το γράψουμε): Σημαίνει ευχαριστήθηκα, αλλά με ειρωνική διάθεση! «Έπεσε και χτύπησε; ίχιτα μου καλά να πάθει».

κακαγροίκητος: Ο «αγριάνθρωπος» που είναι απείθαρχος και κάνει του κεφαλιού του.»Ποίος ο μπάρμπα Ποτιάς; Α πα πα ευτούνος είναι κακαγροίκητος, παναγία μου«!!

καβούτσι: Εκτός από καφός ή καφή, ο αδερφός ή η αδερφή λέγεται και καβούτσι.Δηλαδή αδέρφι και αν τον πουν χαϊδευτικά λέγεται και καβουτσάκι ,αδερφάκι δηλαδή.

καβελλαρώνου: Επιτίθεμαι , ορμώ.«Τονε καβελλαρώνου που λες και τονε κάνω μαύρονε στο ξύλο»!!

Ανακωλωνόμαι: Πέφτω κάτω, σκορπώ!! «Κάνει ο γάδαρος μια απότομη κίνηση και ανακωλώνομαι κορώνα μου και σπάω τα πλευρά μου ένα προς ένα». ή  «πρόσεχε στον τοίχο που ανεβαίνεις μην ανακωλωθείς!!

καμπωχιάρης: Εκείνος που παραμένει σιωπηλός ή που κρύβεται. «Άστον ευτούνο βρε, είναι καμπωχιάρης τι να τονε πάρουμε μαζί μας»!!!

Καρκατσίλα: Η κουτσουλιά.«Επερπατούσα στο χωράφι και μου΄ρθε μια καρκατσίλα, να με το συμπάθειο»!!!

κιαπέου: Και μετά, ύστερα τι έγινε;

καμπουρίζου: Κακολογώ, ειρωνεύομαι κάποιον.

καμπινάρι: Η λέξη  χρησιμοποιούμε όταν αφήνουμε το σπίτι ανασφάλιστο. «Άφησε το σπίτι καμπινάρι και έφυγε».

…ας πούμε και δύο πιο διαδεδομένες φράσεις που βγάζουν γέλιο:

» ζ΄αγαπού μ΄αγροικάς;» Σ΄αγαπάω μ΄ακούς» και

 «Είχε ο λίακας κεφάλι; Ναι κορώνα μου τη Λαμπρή φορούσε φέσι»..όπου λίακας ο Ηλίας!!!

Υπάρχουν πάρα πολλές ακόμα φράσεις, στο ευρύ λεξιλόγιο της Μάνης. Πιστεύουμε ότι και εσείς με την σειρά σας θυμηθήκατε άλλες τόσες, από τις φράσεις της γιαγιάς, της μαμάς, του παππού , τη γιαγιάς.

Αν θέλετε, μας τις αναγράφεται στα σχόλια ώστε να εμπλουτίσουμε το άρθρο αυτό.

Για την Όμορφη Μάνη