Πύργοι της Μάνης: «Το οικοδομικό αριστούργημα και η σημασία τους»

 

Κείμενο-Φωτό Όμορφη Μάνη

Τελικά τι είναι ο μανιάτικος πύργος ως οικοδόμημα; Όπως γράφει ο Μέξης (Δ.Μ ο.π σελ.493) είναι ένα μοναδικό στον ελλαδικό χώρο αριστούργημα της λαϊκής αρχιτεκτονικής.Από άποψη οικοδομικής τέχνης είναι μια λιθόκτιστη τετράγωνη κατασκευή μέσων διαστάσεων 5*5 και ύψους 10 εώς 20 μ.

Απουσιάζουν τα παράθυρα και τα μεγάλα κατώφλια. Στη θέση τους υπάρχουν μικρά ανοίγματα,σχισμές για το φώς και πολύ χαμηλές θύρες έτσι που μόνο σκυφτός να μπαίνει ο άνθρωπος.

Ο μανιάτικος πύργος είναι ένας πέτρινος όγκος που εποπτεύει τον τόπο με τις πολεμίστρες και τους πετρομάχους του.

Οι «πετρομάχοι» είναι ορθογώνιες εξοχές στον τελευταίο του όροφο που στηρίζονται σε αγκωνάρια με τέτοιο τρόπο ώστε πλάγια και από κάτω τους να υπάρχουν ανοίγματα, προκειμένου να ρίχνουν πέτρες ή καυτή ύλη οι υπερασπιστές.

Το ύψος του πύργου είναι ευθέως ανάλογο με την αμυντική του ισχύ και υπεροχή.

Μια μόνιμη αιτία έχθρας η οποία άνοιγε αμέσως λογαριασμούς αίματος με τους γείτονες, ήταν η ανύψωση του παραπάνω με τους άλλους.

Η κατασκευή του πύργου ακολουθούσε πάντα το σκεπτικό της μάχης.

Στην κορυφή είχε σκεπή με ψηλό στηθαίο ώστε να μπορεί  όρθιος να μάχεται ο Μανιάτης, πετροβολώντας , πυροβολώντας, είτε ζεματίζοντας τον επίδοξο πολιορκητή.

Πύργος των Μούρτζινων-Τρουπάκηδων Καρδαμύλη

Πύργοι χτισμένοι μακριά από το χωριό ονομάζονταν «ξεμόνια».Το χτίσιμο τους γινόνταν για επέκταση σε βάρος άλλων γειτονικών οικισμών. Ποτέ δεν χτίστηκε στη Μέσα Μάνη «ξεμόνι» αναίμακτα.Ολόγυρα του , είτε εφαπτόμενα είτε κοντά του, ήταν τα σπίτια του γένους και αυτά πετρόκτιστα.Συνήθως διέθεταν ανώγι και κατώγι και κατά κανόνα ήταν σκοτεινά.

Μια άλλη κατηγορία μανιάτικων πύργων ήταν οι καστρόπυργοι.Τέτοιοι υπήρχαν λίγοι στη Μάνη και ανήκαν σε πολύ ισχυρές οικογένειες μπέηδων και καπεταναίων, όπως το παλάτι των Μαυρομιχαλαίων στο Λιμένι, των Γρηγοράκηδων στον Αγερανό, των Τρουπάκηδων στην παλιά Καρδαμύλη, του Καπετανάκη στο Πετροβούνι κ.α

Όπως οι μεμονωμένοι πύργοι της Μέσα Μάνης έτσι και οι καστρόπυργοι των χωροδεσποτών, δημιουργήθηκαν από άξιους ντόπιους μάστορες.

Αποτελούν δε συνέχεια της βυζαντινής οχυρωματικής τέχνης καθώς παρουσιάζουν πολλές αναλογίες με τα μονοπύργια, τις βίγλες και τα πυργοκάστελλα της βυζαντινής εποχής.

Το 1829 η Γαλλική Επιστημονική Αποστολή του Μοριά περιπλέοντας τις ακτές της Μάνης, αποβιβάστηκε στο Πόρτο Κάγιο και βρέθηκε μπροστά σε μια ένοπλη σύγκρουση ανάμεσα στους Γρηγορακιάνους της Κίττας και τους Μιχαλακιάνους της Βάθειας.Αιτία ήταν ο πύργος που έχτιζαν οι πρώτοι πολύ κοντά στη γη των δευτέρων στη θέση Μιανές.

Πύργος στην Κοίτα

Όπως σημειώνει η Ν.Μπούζα, ανεξάρτητα από την αρχική προέλευση , οι πύργοι ρίζωσαν στην περιοχή, συνδέθηκαν με το σύστημα των γενών και διαμόρφωσαν τη φυσιογνωμία της.Η σημασία τους έγινε φανερή όταν μετά την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους, η αντιβασιλεία με ένα διάταγμα του 1834 προσπάθησε να τους γκρεμίσει.

Δημοτικό τραγούδι της εποχής αποτυπώνει  την οργισμένη αντίδραση των Μανιατών:

    «όντας να βλέπωμε εμείς, οι πύργοι να χαλούνε,

                 τι τήνε θέμε τη ζωή, δεν πάμε να πνιγούμε».

Εκείνη την εποχή στη Μάνη υπήρχαν πάνω από 800 πύργοι.

Ακόμα και σήμερα είναι χαρακτηριστική η πυκνότητα τους, στις περιοχές των Νικλιάνων, των Μέσα Χωριών και της Λάγιας.

Σημ: (Η  μεγάλη φωτογραφία στην αρχή του άρθρου μας είναι ο Πύργος Δουράκη που βρίσκεται στην Καστάνια Μάνης)

Όμορφη Μάνη