Η Πειρατεία στην Μάνη!!

  

  Η Μάνη τόπος τραχύς , σκληρός, άγονος , χωρίς πολλούς γήινους  πόρους επιβίωσης , ήταν αδύνατον να αφεθεί στην τύχη της και οι κάτοικοι της να μην βρουν θεμιτούς ή και αθέμιτους τρόπους για να ζήσουν. Από την άλλη , οι διαρκείς πόλεμοι και οι επιτυχίες των Μανιατών σε αυτούς , τους εδραίωσαν , τους έκαναν πιο σκληρούς με αποτέλεσμα να εποφθαλμιούν  την απόλυτη ηγεμονία- ακόμα και με τρόπο πειρατικό -στον τόπο τους. 

Κάπως έτσι , λαβαίνοντας υπόψιν και τις ιδιαιτερότητες του τόπου καθώς και την μορφολογία του "γεννήθηκαν" οι Μανιάτες Πειρατές για τους οποίους ομιλούμε σε αυτό το άρθρο!

    Οι βενετοτουρκικοί πόλεμοι και οι συνεχείς ανταγωνισμοί με επίκεντρο το Αιγαίο , που ήταν πάντα το μήλο της έριδας για τις θαλασσοκράτειρες δυνάμεις, έγιναν αφορμή για την έξαρση του φαινομένου της Πειρατείας. Ειδικά οι πόλεμοι του 18ου αιώνα -Βενετοτουρκικός 1714-1718, Επταετής 1756-1763 και οι δύο Ρωσοτουρκικοί 1768-1774 και 1787-1792- αποτέλεσαν σημαντικές συγκυρίες και ευκαιρίες για τους Έλληνες πειρατές και κυρίως για τους Μανιάτες.

Η στρατηγική θέση της Μάνης , ως πέρασμα ανάμεσα στην ανατολική και τη δυτική Μεσόγειο, η μορφολογία του εδάφους της, με τις απόκρημνες ακτές και τα βραχώδη ακρωτήρια , καθώς και η άγονη μανιάτικη φύση ώθησαν τους κατοίκους της σε αναζήτηση καλύτερης τύχης στη θάλασσα και κυρίως στο κούρσος. Στη Μέσα Μάνη η πειρατεία συνιστούσε μόνιμη απασχόληση και τρόπο ζωής των Μανιατών. Και στην Έξω Μάνη όμως δεν έλειπαν τα πειρατικά περιστατικά , παρόλο που το νόμιμο εμπόριο γνώρισε μεγαλύτερη άνθηση εκεί, λόγω των οικονομικών και γεωγραφικών πλεονεκτημάτων της περιοχής: εύφορο έδαφος , πλουσιότερη αγροτική παραγωγή, ευλίμενες ακτές. Άλλωστε , εκείνη την εποχή επιδίδονταν στην πειρατεία και μεγάλοι γαιοκτήμονες - έμποροι , όπως ο μεγαλέμπορος της Καλαμάτας Παναγιώτης Μπενάκης, ο οποίος είχε εξασφαλίσει για τις πειρατικές δραστηριότητες του την υποστήριξη του πασά της Τρίπολης και του κατή. 

Μάνη του 16ου αιώνα

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η ιδιόρρυθμη μορφή πειρατείας που αναπτύχθηκε στη Μάνη, γνωστή ως πειρατεία στη στεριά. Το φαινόμενο της πειρατείας από τη στεριά ανάγεται στην αρχαιότητα(..), στον ελληνικό θαλάσσιο χώρο προηγήθηκαν οι αρχαίοι ναυαγιστές, δηλαδή πειρατές που με διάφορα τεχνάσματα έριχναν τα πλοία στις βραχώδεις ακτές και κατόπιν τα λεηλατούσαν. Τέτοιου είδους τεχνάσματα εφαρμόζονταν και από τους κατοίκους της Μέσα Μάνης , τους περίφημους Κακαβούληδες, οι οποίοι πήραν αυτή την ονομασία από μια σιδερένια χύτρα που φορούσαν στο κεφάλι κατά την διάρκεια των πειρατικών επιδρομών. Οι Κακαβούληδες επόπτευαν το πέλαγος στην περιοχή Θυρίδες (σημ: Κάβο Γκρόσο) από τις σπηλιές των βράχων παρακολουθώντας τα πλοία που πλησίαζαν τις ακτές. Αυτή την δουλειά συχνά την έκαναν παπάδες ή καλόγεροι οι οποίοι συμμετείχαν ενεργά στην πειρατεία. Η πιο συνηθισμένη τακτική τους ήταν η παραπλάνηση των πλοίων τη νύχτα, ώστε τα τελευταία να χάνουν την πορεία τους και να πέφτουν στα βράχια. Ο Γάλλος πρόξενος Αντρέ Γκρασέ Σεν Σοβέ περιγράφει τα εξής: " Κολυμπάνε αθέατοι και κόβουν άγκυρα και παλαμάρια. Το καράβι παρασύρεται και πέφτει στη στεριά και τότε το λεηλατούν. Άλλοτε ανοίγουν στα ύφαλα μια μεγάλη τρύπα και μάλιστα σε σημείο που δύσκολα μπορεί το πλήρωμα να ανακαλύψει και ακόμα πιο δύσκολα να επισκευάσει. Αν βουλιάξει το καράβι , αρπάζουν ότι επιπλέει  ή βγαίνει στη στεριά, πλήρωμα και εμπόρευμα".

Οι ταξιδιωτικές οδηγίες του 18ου αιώνα συνιστούσαν σε όσους περιέπλεαν τις ακτές της Μάνης να κρατούν απόσταση ασφαλείας. Υπήρχε μάλιστα και ένα σχετικό τραγούδι:

"Από τον Κάβο Ματαπά

σαράντα μίλα μακριά

και από το Κάβο Γκρόσσο

σαράντα κι άλλο τόσο".

Για τις πειρατικές επιδόσεις των Μανιατών μας πληροφορούν και οι σατιρικοί στίχοι του Μανιάτη ποιητή Νικήτα Νηφάκου , που αναφέρονται στις δραστηριότητες των κατοίκων της Τσίμοβας (Αρεόπολης):

"Αν τύχει και καμιά φορά καράβι να ξεπέση

από τις αμαρτίες του στον τόπο να πέση

Φραντσέζικο, Σπανιόλικο, Εγγλέζικο ή άλλο

ή Τούρκικο , Μοσκόβικο , μικρό ή και μεγάλο

καθένας το μεράδι του να πάρη, γιε μου, θέλει

και τάβλες το μοιράζουσι, καθόλου δεν τους μέλει

ανθρώπους δεν εντρέπονται , Θεό και δεν φοβούνται

πτωχούς δεν ευσπλαχνίζονται , τους ξένους δεν λυπούνται

πολλήν έχουν ωμότητα και θηριογνωμίαν

δεν έχουν ομοιότητα ανθρώπινην καμίαν..."

Στην έντονη πειρατική δραστηριότητα οφείλεται και η ονομασία "Μεγάλο Αλγέρι" που απέδωσαν στην Μάνη ξένοι περιηγητές αλλά και οι υπόλοιποι Έλληνες. Η πειρατεία από τη στεριά , καθώς και το εμπόριο αιχμαλώτων που λάμβανε χώρα στο Οίτυλο, έκανε τον τόπο να φαντάζει συγκρίσιμος με το Αλγέρι, που τότε αποτελούσε το μεγαλύτερο κέντρο δουλεμπορίων της βόρειας Αφρικής.

Γνωστοί Μανιάτες πειρατές εκτός από τις ληστρικές -νόμιμες ή μη-δραστηριότητες τους ανέπτυσσαν συχνά και πολιτική δράση. Ο Λυμπεράκης Γερακάρης από το Οίτυλο, μεγάλος πειρατής αλλά για πολλούς αμφιλεγόμενη προσωπικότητα , ήταν τέτοιο παράδειγμα. Διετέλεσε μπέης της Μάνης , συνεργάστηκε με τους Βενετούς και τους Οθωμανούς και έπαιξε σημαντικό ρόλο στις πολιτικές και στρατιωτικές εξελίξεις.

Μανιάτες Πειρατές

Άλλος γνωστός πειρατής της Μάνης ήταν ο Μιχάλης ή Μιχελής Μανιάτης , που έδρασε στα νησιά του Αιγαίου και συνεργάστηκε με τον Γάλλο πειρατή Ουγκό ντε Κρεβελιέ.

Διαβόητος πειρατής της Μέσα Μάνης ήταν και ο Νικολός ο Σάσσαρης από το Μέζαπο. Ο Σάσσαρης προέρχονταν απ τους Φελουριάνους -Κάρλους , οικογένεια με ισχυρούς δεσμούς με την πόλη Σάσσαρι της Σαρδηνίας. Κούρσευε κατά κανόνα μόνος του, χρησιμοποιούσε ρωσική σημαία και έφερε το όνομα Μαυρομάτης ή Μονόφθαλμος, επειδή είχε χάσει το μάτι του σε κάποια συμπλοκή. Ο ίδιος σκοτώθηκε σε ναυμαχία με την τουρκική αρμάδα στα νερά της Μάνης. "Το Μοιρολόι του Κουρσάρου" που τραγουδιέται ακόμη και σήμερα αναφέρεται στον Νικολό τον Σάσσαρη.

Σημαντικοί Μανιάτες πειρατές ήταν επίσης ο Σαμπάτης Λέκκας, ο Δημήτριος Καλκαντζής από το Μαραθονήσι, ο επονομαζόμενος Χούρκος ή Κούρκος , άγριος πειρατής που δρούσε  υπό ρωσική σημαία και ο Θόδωρος Αναπλιώτης. Άλλοι γνωστοί Μανιάτες πειρατές ήταν οι Τρουπάκηδες, οι Ρίτσοι, οι Ρόζοι, οι Λεκκιάνοι, οι Χαραμάνοι, οι Αραπάκηδες, οι Κουτσουλιέρηδες, ο Πηλόκωτσος από τον Κυπριανό , ο Αντώνης Κοσμάς κ.α .Επίσης οι οικογένειες των Μαυρομιχαλαίων και Μαντούβαλων ασκούσαν πειρατεία.

Παζάρι στην Αθήνα 18ος αιώνας

Να σημειώσουμε εδώ ότι το 1786 οι Μαντούβαλοι , που είχαν στην ιδιοκτησία τους ολόκληρο το χωριό Πάνω Μπουλαριοί και την περιοχή μέχρι το Πόρτο του Γιαλιού , είχαν εγκαταστήσει φυλάκιο ανάμεσα στο Ταίναρο και το Κάβο Γκρόσσο και εισέπρατταν τελωνειακούς δασμούς! Αυτός ο λόγος ήταν η αιτία να κηρυχθεί βεντέτα ανάμεσα στις δυο μεγάλες οικογένειες της Μάνης , τους Μαυρομιχαλαίους και τους Μαντούβαλους , επειδή οι Μαυρομιχαλαίοι αρνήθηκαν να πληρώσουν φόρο όταν ένα πλοίο τους προσάραξε στο αραξοβόλι των Μαντούβαλων.

Οι Μανιάτες όμως, πέρα από τις πειρατικές δραστηριότητες τους, συμμετείχαν και στα πρώϊμα επαναστατικά κινήματα της εποχής. Έπλητταν κατά κανόνα τα τουρκικά πλοία και προξενούσαν καταστροφές στον οθωμανικό στόλο.

Πειρατεία στην Μάνη

Λαμπρό παράδειγμα πειρατή και επαναστάτη αποτελούσε ο Λάμπρος Κατσώνης. Ο ίδιος δεν καταγόταν από την Μάνη , αλλά έδρασε στην περιοχή της. Είχε το ορμητήριο του στο Πόρτο Κάγιο και υποστηρίζονταν σθεναρά από τους Μανιάτες. Καθ όλη την διάρκεια του Ρωσοτουρκικού πολέμου 1787-1792 ο Κατσώνης, χρησιμοποιώντας ως ορμητήριο την Κέα, προξενούσε φθορές στους Τούρκους και τους Αλγερινούς , καταλαμβάνοντας τα πλοία τους και πουλώντας τη λεία στην Τεργέστη και στην Ιταλία. Το όνομα του συνδέθηκε όμως ιδιαίτερα με τη μάχη του Πόρτο Κάγιο, όπου συγκρούστηκε το 1792 με τον συνασπισμένο γαλλοτουρκικό στόλο και τον κατατρόπωσε. Όταν η Μεγάλη Αικατερίνη συμμάχησε με τους Οθωμανούς και έπαψε να στηρίζει τον Λάμπρο Κατσώνη, εκείνος συνέχισε τον αγώνα μόνος του.

Σημ: Η εισαγωγική φωτογραφία είναι από το  Παζάρι στο Αλγέρι 18ος αιώνας

Πηγή άρθρου: " Πειρατεία στη Μάνη και στη Μεσόγειο" της Κατερίνας Κοριζώνη, Λεωνίδα Γουργουρίνη και Χάρη Γιαννόπουλου. Εκδόσεις " Αδούλωτη Μάνη" Γεώργιος Δημακόγιαννης

Για την Όμορφη Μάνη

Προβολές